Hôm nay, mình chia sẻ cách sử dụng bảng kiểm (checklist) để xây dựng kế hoạch nghiên cứu chi tiết

Viết đề cương (ở đây là proposal và protocol) tốn khá nhiều thời gian. Quá trình này đòi hỏi người viết có kiến thức chuyên ngành cũng như kĩ năng nghiên cứu. Vì vậy, việc một người làm khoa học gặp sai sót khi viết đề cương là không tránh khỏi. Tuy nhiên, ta có thể tận dụng bảng kiểm để giảm thiểu sai sót và tối ưu hóa quá trình này. Bài viết hôm nay nói về 1) các bảng kiểm phổ biến hiện nay trong y khoa và 2) cách sử dụng chúng khi viết đề cương.

Các bảng kiểm phổ biến hiện nay

Mỗi người sẽ có cách viết văn và trình bày số liệu ưa thích của mình. Thế giới này có 7 tỷ người sẽ sẽ có chừng ấy cách viết và trình bày số liệu trong bài báo khoa học. Vì vậy, các nhà khoa học trên thế giới đề xuất ra các bảng kiểm để thống nhất cùng cách báo cáo kết quả nghiên cứu. Một số bảng kiểm phổ biến bao gồm:

• STROBE - STrengthening the Reporting of OBservational studies in Epidemiology: Dành cho các nghiên cứu quan sát
• CONSORT - Consolidated Standards of Reporting Trials: Dành cho các nghiên cứu thử nghiệm
• PRISMA - Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: Dành cho các nghiên cứu tổng quan và phân tích tổng hợp
• Và hơn 400 bảng kiểm khác ở trang này (https://www.equator-network.org/reporting-guidelines/), tùy thuộc vào:
  • thiết kế nghiên cứu (ví dụ như cắt ngang, bệnh chứng)
  • lĩnh vực nghiên cứu (ví dụ như y tế công cộng, bệnh truyền nhiễm, tim mạch)
  • hình thức báo cáo (ví dụ như toàn văn, tóm tắt, báo cáo hội nghị)

Điểm chung của các bảng kiểm là chúng đòi hỏi người viết trình bày những thông tin thật sự cần thiết trong bài báo khoa học. Điều này giúp cho những người phản biện và đọc giả biết được liệu nghiên cứu có đáng tin hay không. Chính vì điều này, nếu áp dụng bảng kiểm ngay từ khâu lên kế hoạch nghiên cứu, ta sẽ giảm thiểu khả năng sót những ý quan trọng.

Trong khuôn khổ bài viết, mình tập trung vào ứng dụng bảng kiểm STROBE. Thông tin chi tiết về STROBE có thể coi ở đây https://www.strobe-statement.org/.

Ứng dụng khi viết đề cương

STROBE có ba bản dành cho thiết kế nghiên cứu cắt ngang, bệnh chứng, đoàn hệ, và một bản gộp cho cả ba loại thiết kế. Hình dưới mình sử dụng bản gộp để minh họa. Hiện tại chưa có phiên bản tiếng Việt.

Bảng kiểm STROBE có 6 phần, bao gồm 1) Tựa đề và tóm tắt, 2) Mở đầu, 3) Phương pháp, 4) Kết quả, 5) Bàn luận, và 6) Thông tin khác. Ta có thể áp dụng phần Phương pháp, Kết quả, và Bàn luận vào đề cương. Nhìn vào hình, ta thấy cột bên trái nêu lên những yếu tố cần xem xét. Ví dụ như ở phần phương pháp, thiết kế nghiên cứu, bối cảnh.

Phương pháp

Kết quả

Bàn luận

To be continued…